ILGIN Erarslan Yanmaz » Fotoğraflarla… » Huski Kızakları / Laponya

Huski Kızakları / Laponya

19 Aralık 2017 // 0 Yorum

19-23 Mart 2015 tarihleri arasında gerçekleştirdiğimiz 40 Renk Fotoğraf Projesi’nin 16. rengi ”Kuzey Işıklarında Laponya” gezimiz boyunca oradaki yerel bir tur şirketinin sağladığı termal kıyafetleri giydik. İlk turumuz #Saariselka Urho Kekkonen Milli Parkı’nda 23 km lik ve yaklaşık 4 saat süren #Huski safarisiydi.

(benim kayak kıyafetim var giymem o elbiseleri demeyin, bir bildikleri var, tecrübeyle sabitleyen oldu grupta 🙂 )

İlk önce kısa bir eğitim aldık :

Kızaklarda bir kişi oturacak ve bir kişi ayakta kızağı sürecek; köpekler yokuş çıkarken ayaktaki kişi bir ayağı ile yolu kaykay yapar gibi iterek köpeklere yardım edecek.
Köpekler koşmaya koşullu ve öndeki kızağı geçmek istiyorlar, öndeki kızağa çok yaklaşınca frene basın; yokuş aşağı inerken ipler çok boşalırsa hayvanların üzerine kızakla çıkmamak için yine frene basın.
Kızak durunca kesinlikle inmeyin çünkü köpekler durmayı sevmiyor ve hemen harekete geçiyor. Aynı sebeple kızaktan düşmemeye çalışın.

Basit gözüken bu kuralları, yolculuğu deneyimledikten sonra aslında şöyle daha iyi açıklayabilirim:

Kızak kullanmak araba ya da motorsiklete sürmekle aynı şey değil, önde sizi çeken köpeklerin bir takım duyguları var ve güçlerinin de bir sınırı. Oturan kişinin hareketsizlikten ayakları ve elleri buz kesiyor, arada parmaklarınızı oynatarak ısıtmaya çalışın. Oturan kişinin etrafı seyre dalacağını (ki ben oturdum) sanıyorsanız yanılıyorsunuz, bildiğiniz muavinlik yapması gerekiyor. Köpeklerdeki enerji bitmek bilmiyor, sürekli koşmak istiyorlar, durunca havlıyorlar. Ancak insanın enerjisi bitebiliyor diye düşünüp yokuşta da destek olmayıvereyim demeyin, köpeklere yazık. Zaten öyle akıllılar ki yardım etmediğin anda ya da yorulduklarında dönüp gözünün içine bakıp havlıyorlar; kendi aralarındaki hayvan sendikasının iyi çalıştığını varsayabilirsiniz, etmezseniz greve gidiyorlar, öylece duruyorlar. Öndeki kızağı hep geçmek istediklerini aklınızdan çıkarmayın, ön konvoya yaklaşınca freni kullanın yoksa ön kızaktakilerle öpüşmeniz ve kucak kucağa gelmeniz an meselesi. Biz frene geç basınca Suat ve Şenay’ın kızağında 4lü oluverdik. Hani çarpıştık dur di mi, yok durmuyorlar hala hav hav gidecekler illa. Neyse ki eğitmenler kar skileri ile konvoya eşlik ettikleri için duruma müdahale ediyorlar. Biz daha ne olduğunu anlamadan ormanın içinde ”What are you doing” diye öyle bir kükrediler ki, yanlış anlamayın köpeklere değil bize! Bir musibet bin nasihatten iyidir diyerek yolumuza devam ettik. Kızağın freninin havaalanındaki taşıma arabalarınkine benzeyen basit bir sistemi var. Tek farkı elde değil kızağı kullanan kişinin ayağının altında, tırtıklı bir metal parçası. Yavaşla demek ona hafiften bas demek, fren yap demek üzerine 2 ayağınla ve var gücünle aban demek. Gözleriniz bir kartal kadar keskin olsun ki önde devrilen kızağı virajı dönmeden görüverin ve yavaşlayarak frene basın.

Köpekler koşarken, nasıl oluyor da oluyor anlamadığım bir şekilde 2 ayak üstünde bile büyük / küçük halledebiliyorlar, aynen atlar gibi:) Bizim anatomi izin vermiyor tabi, soğuk üstüne öncesinde aldığın sıvılar sebebiyle kıvranıyorsun ama kızaktan inme demişler, zaten o astronot giysisinin içinden nasıl da çıkıp yapacaksın, imkansız. Mecbur tutacaksın; yol uzun öncesinde çok su içme! Varış noktasında iner inmez tuvaletlere koş ama sakın şok yaşama! Bu nasıl bir tuvalet, Guliver mi yaşıyor burada diye düşünmek için vakit harcama, o bir kompost tuvalet! Üstündekilerden bir an önce kurtulup rahatla, hatta fotoğrafını çek ki Türkiye’ye dönünce yaban doğadaki tesislere ibret olsun diye gösterirsin. Köpekler yolda susadıklarında kar yiyor, sen elimi uzatayım şuradan bir kartopu ağzıma atayım deme, Büyükada faytonları gelsin aklına ben deminden beri ne anlatıyorum, büyük küçük diyorum! Yolun sonunda içeceğin sıcacık çorbayı düşün. Dilini dışarı çıkar ağaçlardan salınarak düşen kar tanelerini yakalamaya çalış, soğuk o bildiğin soğuklardan olmadığı için çok tutma dili dışarda tabi:) Sürücü ve muavin arada bir i birbirinize bakıp yerinde mi diye kontrol etmeyi de unutmayın:).

Romantizme kasıp elele tutuşamaya falan çalışan var mıdır bilmiyorum ama koşarken romantizm yaşayan köpeklerimiz oldu! Hemen fotoğraflara bakma boşuna, yok, çekemedim çünkü 🙂 Kızakta ben çok hayvanseverim, bi severim bi severim, kuçukuçu, minnoşum, off şu gözlerin güzelliğine bak, yaa seni bi yerim bi ısırırım gibi laflar sarfetmenize gerek yok, köpekler Fince anlıyor, lugatlarında bu kelimeler yok, karşılık alamazsanız üzülmeyin ama bitişte çiftlikte bolca haşır neşir olabilirsiniz.

Köpekler kızaklara bir koşum takımı ile bağlanıyorlar. Bizim ekip 5liydi ama 7li olanlar da vardı. Ve bir sıralanma kuralı var. En önde yol gösterici lider olanlar arkadakileri hizada tutup yol gösteriyorlar, sürücünün emrini uyguluyorlar (kızak yarışlarında), önden giden ekibin izini, kokusunu değerlendiriyorlar yani zeki ve tetikteler. Onların arkasında kanat görevi görenler var ki onlar da keskin dönüşlerde arkadaki köpeklerin en öndeki köpeklerin peşine takılmasını yani kızağın düşmesini engelliyor, virajın düzgün ve güvenli alınmasını sağlıyorlar. Üçüncü sırada takım köpekleri yani taşıyıcı gücü yüksek olanlar var. Son sırada yani kızağa en yakın ise başlangıç ve tırmanışlar için çekme gücü yüksek olan, kızak ip boşalıp çarptığı zaman zarar görmeyecek olan büyük ve dayanıklı köpekler var. Bu sıralamanın size yaşamla ilgili çok şey çağrıştıracağına eminim:)

Gelelim tüm bu olayları neyle kayıt edeceğimize. Öncelikle zihninize kaydedin; bir daha bu keyfi yapar mısınız bilinmez, bunun için 5 his aygıtını devreye sokabilirsiniz, 6. hissi de ihmal etmemenizi öneririm. Sonuçta tura fotoğrafçılar ile birlikte olarak gittiğimiz için, profesyonel makinalar yanımızdaydı. Ancaaakkk….Sürücünün elini bırakma olanağı olmadığı için ve zaten zıplaya zıplaya gittiğimiz için boynunuza makina asmamanızı öneririm. Oturanın muavinlik yapmadığı zamanlarda fotoğraf çekme şansı daha yüksek ancak hareketsiz oturduğu için bir süre sonra deklanşöre basacak parmağı hissedemiyorsunuz. Gopro ve başa takılması için gerekli bantı (Laponya’da kar motorsikleti turu yapacaksanız kask mecburiyeti olduğunu unutmayın, onun için başka bir aparat var) bence daha uygun ama piller soğuktan donabiliyor, çalışmayabiliyor ya da pil çok çabuk tükeniyor, Murphy kanunları sizin için işlemiyorsa çok şanslısınız. Benim Gopro çalışmadı, aynasız Fuji x100 vardı ve videoları da fotoğrafları da onunla çektim. Muammer de Gopro ile kayıt yaptı. Evet bir de çektiğiniz videoları bir gün gelip de kullanacağınızı düşünüyorsanız ya da eşe dosta göstereceğinizi; sarfettiğiniz kelimelere dikkat edin, insan heyecanlanınca bağırıp çığırıp küfürü basabiliyor. 🙂

Şimdi herkesin aklına gelip benim de aklıma gelen şu soruyu soralım. Bu köpekler tüm gün işe koşturulup karın tokluğuna insan zevki için sömürülüyorlar mı? Eziyet çekiyorlar mı, canları acıyor mu? Huskiler’in çokça cinsi varmış. Sibirya, Greenland , Mackenzie Nehri, Sakhalin ve Alaska (malamute) gibi. Çoğunlukla Huski (husky) olarak anladığımız çok hareketli olan Sibirya Kurdu kilometrelerce koşup, her gün egzersiz yapmak istermiş ve – 50 dereceye kadar olan iklimde mutlu yaşayabiliyorlarmış. Eskiden Ren geyiği sürülerini de güden ve transportu sağlayan bu köpekler havlamayı çok sevmezmiş – ki – sadece durduklarında havladıklarına şahit olduk.

”Köpek kızakları esas olarak Eskimoların en eski ve yaygın ulaşım ve taşıma aracıdır. 19. yüzyılda İç Alaska‘ya gelen Avrupalı kürk tüccarlarının gözlemlerine göre köpek kızağı yalnızca Eskimolar ile Eskimolara komşu olan Koyukon, Değinak ve Holikaçuk gibi Alaska Atabaskları kullanıyordu. Bunlar köpek kızaklarını Yupik ve Eskimo komşularından öğrenmişlerdir. Zira Guçin, Aşağı ve Yukarı Tanana, Ahtna ve diğer Atabasklar köpek kızağını kullanmaz, kızak ve tobaganlarını kendi elleriyle çekerler, köpekleri daha çok sırtında yük taşıyacak hayvan olarak kullanırlardı. Köpekler Alaska Atabaskları için at gibidir, fakat çekim hayvanı değil yük hayvanı olarak iş görürdü. Rengeyiği derisinden yapılan ve köpeklerin sırtına bağlanıp yüklenen çantalara köpek çantası (dog packsack) denir ve içine taze ya da kurutulmuş et veya derileri koyarak kamp ya da köye taşıtılır. Bu köpek çantalarına Alaska’da Guçin, Koyukon, Tanana ve Denağinalarda, Kanada’da ise Han, Tuçon ve diğer Batı Kanada Atabasklarında rastlanır. Alaska’da köpek kızaklarının yapımında huş kabuğu yaygın biçimde kullanılır.”

(http://www.wikiwand.com/tr/köpek_kızağı)

İnsan ihtiyacı için evcilleştirilmiş bu sürü hayvanları ayrıca kızaklı yarışlarda da kullanılıyor. Kış boyunca çalışan ve yaz boyunca dinlenen ve eğitilen bu köpeklerin olduğu çiftlikte yavrular bir arada, yetişkinler dışarıda ve her birinin ayrı kulübesi olması şartıyla uzun tasmalarla bağlı olarak dinlendiriliyorlar. Aralarında hiç korkmadan dolaşabiliyorsunuz. O huzursuz, mutsuz hayvanlarda olan agresyona hiç rastlamadım. Diyorlar ki Huskiler esas sıcak iklimlerde davranış bozuklukları gösterebiliyorlarmış. İnsanlarca çok sevildiklerini ve iyi beslenip bakıldıklarını ve insanlara çok sevecen olduklarını deneyimledik. Bu kısa süre zarfındaki gözlemlerim budur. Ayrıca turu düzenlediğimiz Koptur /Dünyanın Renkleri şirketinin bu çiftliği tercihine de güveniyorum. Bu nedenle bu soruya ancak bu gözlem dahilinde ve edindiğim bilgilerle yanıt verebilirim. Bildiğim tek şey İstanbul’da yazın sıcağında gördüğüm bu muhteşem canlıların gözlerinin içine bakmaya artık cüret edemiyorum. Farklı bir bilgiye sahipseniz, farklı bir deneyiminiz varsa ve farklı fikirdeyseniz yoruma yazıp katkıda bulunmanızı rica ederim.

Bunlar Jiji ve Totorro yani bizim kedilerimiz Gölgem ve Badem’in maskotları.

Hatıra fotoğrafları için Serli Hamamciyan’a teşekkürler.

fotoğraflar ve videolar © Ilgın Erarslan Yanmaz

@ilginerarslanyanmaz

Kurallar basit uygularsanız bu videoda olduğu gibi keyifli bir yolculuk yapıyorsunuz.

”frene zamanında basma” durumu gerçekleşmeyince ne oluyor? Köpekler genelde kızak yarış köpekleri olduklarından ve engelleri geçmeye koşullandıkları için önünüzdeki kızağı sollamaya çalışıyorlar.Eğer bu basit kuralı uygulamakta zorlanırsanız zaten köpekler size nasihatı değil musibeti gösteriyor.

Kızağınız da savrulunca öbür kızaktakiler ile üst üste biniyorsunuz. Geriye bol çığlık ve kameranın savrulması ekleniyor tabi bir de tur liderinin ” What are you doing” diye kükremesi!